بررسی پیشرفت پیرچشمی در بیماران مبتلا به گلوکومِ تحت درمان با آگونیست‌های گیرندهٔ پروستاگلاندین F (FP)

نکات کلیدی

• به نظر می‌رسد آگونیست‌های گیرندهٔ FP در بیماران مبتلا به گلوکوم، روند پیشرفت پیرچشمی (Presbyopia) را تسریع کنند و باعث افزایش توان عدسی نزدیک (Near Add Power) و شیوع بیشتر پیرچشمی شوند.

• این مطالعه ارتباط معنی‌داری بین مصرف FP agonistها و افزایش توان نزدیک‌یاب گزارش کرده است؛ برخلاف بیماران مصرف‌کنندهٔ بتابلوکرها (β‑blockers) یا مهارکننده‌های آنزیم کربونیک انیدراز که چنین ارتباطی نشان ندادند.

• توجه به نیاز بیماران از نظر دید نزدیک هنگام تجویز داروهای ضد گلوکوم ضروری است.

پیش‌زمینهٔ پژوهش

بیمارانی که برای کنترل گلوکوم از آگونیست‌های گیرندهٔ پروستاگلاندین F (FP) استفاده می‌کنند ممکن است دچار تسریع پیشرفت پیرچشمی شوند.

این یافته مربوط به مطالعه‌ای است از سوی Masahiko Ayaki, MD (کلینیک چشم اوتاکه، استان Kanagawa، ژاپن) و Kazuo Ichikawa, MD, PhD (کلینیک چشم Chukyo، Nagoya، ژاپن).

آگونیست‌های گیرندهٔ FP ـ که شامل لاتانوپروست (Latanoprost) و بیماتوپروست (Bimatoprost) هستند ـ داروهای خط اول درمان گلوکوم محسوب می‌شوند، اما با عوارضی مانند:

• خشکی چشم،

• تغییر رنگ پلک،

• افزایش طول و ضخامت مژه‌ها،

• تغییر رنگ عنبیه،

• و عمق گرفتن شیار پلک فوقانی (Deepening of Upper Eyelid Sulcus)

ارتباط دارند.³

علاوه بر این، مطالعات معدودی گزارش کرده‌اند که داروهای گلوکوم می‌توانند باعث شکست جراحی ترابکولکتومی⁴ و همچنین تسریع پیشرفت پیرچشمی⁵–⁸ شوند.

مطالعات بالینی نشان داده‌اند مصرف لاتانوپروست ممکن است دامنهٔ تطابق (Accommodative Amplitude) را کاهش دهد⁶–⁸ و بیماران مبتلا به گلوکوم که از قطره‌های ضد گلوکوم استفاده می‌کنند، خیلی زودتر از افراد سالم به مرحلهٔ نیاز به عدسی نزدیک (Near Add Power ≥ 1.5 D) می‌رسند.⁷⁸

هدف و طراحی تحقیق

با در نظر گرفتن این اثرات، پژوهشگران مطالعه‌ای را با دو هدف طراحی کردند:

1. مقایسهٔ فراوانی علائم چشمی و توان عدسی نزدیک بین بیماران گلوکومی تحت درمان دارویی و گروه کنترل در مراحل اولیهٔ پیرچشمی.

2. تعیین اینکه کدام داروی ضد گلوکوم بیشترین تأثیر را بر توان عدسی نزدیک دارد.

وجه تمایز این مطالعه نسبت به مطالعات پیشین آن بود که تمرکز بر تشخیص پیرچشمی اولیه داشت.

سن شرکت‌کنندگان بین ۴۰ تا ۴۹ سال بود؛ محدوده‌ای که رابطهٔ میان سن و دامنهٔ تطابق تقریباً خطی است⁹–¹¹ و بیشتر افراد در این سن اولین بار دچار مشکل تمرکز و نیازمند عینک مطالعه می‌شوند.

به‌گفتهٔ مؤلفان، این رویکرد امکان مقایسهٔ مستقیم بین گروه گلوکوم و کنترل در سنین پایین‌تر و شناسایی عوامل مؤثر در تسریع پیرچشمی را فراهم می‌کند.

گروه‌های مطالعه و نتایج

این مطالعهٔ مقطعی¹ که در Journal of Clinical Medicine منتشر شده، شامل:

• ۱۰۵ بیمار مبتلا به گلوکوم زاویه باز اولیه (POAG) با میانگین سن ۴۶٫۴ سال

• و ۱۱۴ نفر کنترل با میانگین سن ۴۶٫۱ سال بود.

تمام شرکت‌کنندگان فاکیک دوطرفه بودند و حداقل ۶ ماه با یکی از این داروها درمان شده بودند:

• آگونیست‌های گیرندهٔ FP،

• β‑blockerها،

• یا مهارکننده‌های Carbonic Anhydrase.

مقایسهٔ توان عدسی نزدیک بین دو گروه چنین نتایجی داشت:

نتایج کمی

پژوهشگران گزارش کردند که نسبت شانس (Odds Ratio, OR) برای پیرچشمی علامت‌دار با عوامل زیر مرتبط بود:

• سن (OR = 1.36؛ CI 1.21 – 1.52)

• ضخامت Ganglion Cell Complex (GCC) (OR = 0.96؛ CI 0.94 – 0.99)

• وجود گلوکوم (OR = 6.19؛ CI 3.13 – 12.23)

• تعداد داروهای ضد گلوکوم (OR = 4.26؛ CI 2.42 – 7.43)

در میان داروها، فقط آگونیست‌های گیرندهٔ FP اثر معنی‌دار نشان دادند:

OR = 5.79؛ CI 2.68 – 12.32.

در تحلیل بقای (Survival Analysis) مشخص شد بیماران گلوکومی خیلی زودتر از گروه کنترل به آستانهٔ +1.50 D رسیدند (P < 0.05، آزمون Log‑Rank).¹

تفسیر و نتیجه‌گیری

نتایج نشان داد که افزایش توان عدسی نزدیک (Near Add Power) در بیماران مبتلا به گلوکوم فقط با مصرف آگونیست‌های گیرندهٔ FP رخ می‌دهد و چنین افزایشی در مصرف β‑blockerها یا Carbonic Anhydrase Inhibitorها مشاهده نشد.

به همین دلیل، برای بیماران دارای نیاز به تطابق شدید — مانند رانندگان، گیمِرهای حرفه‌ای (E‑sports Gamers) و ورزشکاران — تجویز محتاطانهٔ FP agonistها توصیه می‌شود.

توضیح مکانیزم احتمالی

پژوهش‌های پیشین نشان داده‌اند که بیماتوپروست (Bimatoprost) بیشترین تأثیر را بر انقباض عضلهٔ مژگانی (Ciliary Muscle Contraction) دارد.¹²–¹⁴

احتمالاً انقباض مداوم عضلهٔ مژگانی در اثر تحریک گیرندهٔ FP منجر به کاهش دامنهٔ تطابق و تسریع علائم پیرچشمی می‌گردد — همان نتیجه‌ای که در داده‌های حاضر نیز مشاهده شد.

منبع:

Charters L., fact‑checked by Stevenson S.

Exploring Presbyopia Progression in Patients With Glaucoma Treated With PF Receptor Agonists.

Journal of Clinical Medicine, 2025.

https://www.ophthalmologytimes.com/view/exploring-presbyopia-progression-in-glaucoma-patients-treated-with-pf-receptor-agonists